Pu-le-pate khosah dan

Thupatna:
Tulai i khosah dan ua a loutheilou a kul-le-poimawna tampi um hi. Tuate - Um-le-bel, meivah chi tuomtuom, vahlena ding leh vanpuohna ding tai thei chituomtuom, thu kizahtuona zat tuomtuom, eiman kisiem ngaitalou a leithei sil-le-ten leh a dg.
Tam tengpi um nailou lai a i pu-le-pate na khosah dan ding a pawl a kikupna nei ding.

Tun Pu-le-pate Khosah dan simmun sim vai.
Leitunga ham khat zang leh nam khat kichi taphot in hindan a hisihleh tawndan tuom khat chiet a kinei hi. Innten dan, loubawl dan, sil-le-ten dan, anneh-tuidawn dan, chindan khat a kinei chiet hi. Zou suonte zong tuabang a hindan leh khosah dan kizentah nei mi nam khat i hi.

1. Khosatdan:
Khul a pat ang pawtkhiet zou un, i pupate a lah ua a kho thei dawm khat lamkainan gam hoi leh awng lougam hoina mun khat ah aisan masa dep in khomun ding tanna a nei uhi. Tua mun ah hing teng in a lamkaipa uh hausa in apangpai hi. Ama nuoi a, a vaihawmpi din a khomite lah a upadi siem khat upa vaisai lien in a koi a, tuaban ah taangtawh khat a umsah kia a, tuabanah siakheng khat leh siempu khat zong a umsah hi.

2. Hausa dimun
Khosung a thuneina tengteng hausapa khut a um ahi. Tangseu leh salieng a kai hi. Thusie-thupha a khen a, khodangte toh kisaina leh silte zousie hausa mawpuoh ahi. A gamsung zong ama thuthu ahi.

3. Upa vaisai lien:
Hun hing pei zel in tam upa vaisai lien pen kumzabi 19 bei kuon lam in a dieh in Manipur a umten Meitei Lengte chin dan lasawn in Mantri chin ang heng uhi. Amapa pen hausapa khut-le-keng chi mai ding ahi. Hausa thupiehte leh thukhennate entup leh sepsuona ding a lamkai in a pang zing hi. Tulai a Village Authority lai-at (Secretary) khu khum lai a mantri dinmun ah kizang hi.

4. Siakheng:
Khosung mite poimaw: tu, hei, tem (nam) leh adg. khu siakhengpan a man lalou in a khensah zel hi. Tuachin hausa phalna toh aman zong pumman chin sie (tax) khat a kai hi. Tampen pawltah chieng, hausapan tangseu a khop ni in inn khat in bu chin khat a pe zel uhi.

5. Tangtawh:
Tangtawh nasep khu khosung khat a ding a sil poimaw vawt khat ahi. Thusie-thupha, kangmei-patau leh sil dang kitheisah dia poimawteng ama sai ahi. Tangseu a maang (awl) hi.

6. Siempu:
Tulai Zatou (Doctor) i nei uh mabang in guolluilai in zong damloute zen din Siempu a nei uhi. Siempu dinmun tulai doctorte sang in a sangzaw tham hi. Zatatna lienpen a tang uhi. Hausa siedonte zong a maang (awl) hi.

7. Aisan:
Guollui miten a gamtatna ding khat phot uah, ai a san masa dep uhi. Aisan chipen etsahnan mi khat in innmun a deina khat a vatan chieng, “Tam mun a teng a innlam ding ka hi, koi zong a lem salou na um uleh, ka manglam in hing kihil un” chin a mun ah gen hi. A mang a phatleh a teng pan giap hi. Chindan dang khat ahi kialeh, singkang zang in tua a innmun tanna ah lungthu a bawl a, tuami tung a Aahtui tang koi in mei in a hal a, tambang in chi hi “Tam muna ka ten thei ding a ahileh Aahtui phulkhiepen zietlamah ing luongkhien” chi hi. Achibang a a luonlouleh ateng ut sih hi. Loumun zong tambang ma in a tang zel uhi.


8. Inn bawl dan:
Inn pen a tang in a zawl in a lam uhi. Khuom in singgil, baang (wall) ahilouleh pang in guo a zang uhi. A tungkhunan bi a zang uhi. A mai leh asialam ah kot khat tuoh a umsah uhi. Annhuonna mun khu tapjang achi ua, belsuonna ding lungthu suongngot chi khat a kibawl thum a phut uhi. Innhanglam bangzul ah fit thum vel a lien tuong sang a fit khat vela sang a bawl ua, tuakhu kunou achi uhi. Tambangma in innsialam ah zong a kibawl a tuapen dawdan achi uhi. Innmai bihaliep tulai a vanrandah i chi bang uh um kia hi. Innmai liep ban kizop sau in tuong kidaw a, tuapen kemka ahisihleh Khangtung achi uhi. Inn laikimtah a kiphut khuom khu sutpi a kichi hi.

9. Innsung vante:
Guollui lai in leibel a zang uhi. Annehna kuong zong sing kibawl a zang uhi. Annthuana a kizang khatei zong sing ahisihleh guo a kibawl ahi. Tuitawina in guo a kibawl theipeng ahisihleh gawthei a zang ua, me hawna in gawhai leh Um kiphalsuo akibawl haikhe azang uhi. Ann sepna in lawpi (gawdal) vankoinan lelpi, innsung vanzah dangte heipi, tu, tem, duop, chieng, pheh, suh leh sum, tul, tuphul, pawta, sinkhup, taite, saili, teipi, thalpi leh adang tampi a um nalai hi.


10. Inndongta:
Innsuongpa khatin nopni leh dani chienga ama kikuppi ding tualeh ama thatang a ding thei din inndongta chi minvaw in mi a tawmpen in nga bang mawpuohna tuomchiet toh a nei teitei hi. Tuate:-


1. Bangkuo (Unau lah a tahpen/upapen)
2. Be (tami zong bete lah a khat)
3. Zawl (mi khat poupou zawl a mat thei ahi. Ahivang in Zou ngaina dan in mi khat in zawl ni kinei ngailou hi).
4. Sasem (Tami zong Zawl kimatdan toh kibang hi)
5. Tanutah (Atangpin eima sungkuon a i tanute laha tahpen a kihisah zel hi. Nauzaw inntuonte a pen innpipan azahlou tanu dangte a zang hi.
6. Tanute (Tanu tahpen ban ah kizom in thumtan kinei a, tualoute tanu guol kichi hi).
11. Inndongta sung a sahawmdan:
Gamsa a kimat chieng a khuongzang khu zawl satan ahi. Tuama bang in sasem satan ding in a chingsa neukhat kibawl hi. Innsa kitha chieng in tanu tahpen in salieng khat leh salutang a tang hi. (Tampen meipum chipen kengli neisa china ahia, Bawng, Siel adg.) Tanu nina in salieng khat a tang hi. Tanu guol ahisihleh nuguolza chin in saphe khat chiet kipe zel hi.

Search