Zouham, Zoula sat on the wall,
Zouham, Zoula had a great fall,
All the Zou khangnous and
All the Zou laisiems,
Cannot put Zouham-Zoula
Together again.
1. I Zouham uh mang ding hita:
I Zoula ngaipen, i sanneemlate mi dangten tang sieng ding hita. I khangnoute leh i laisiemte un bang e a bawl uh? Zunlou a i gam pan kai denta ding amah? “Thou un, thou un,’ chia la maimai a saden ding i hi uh amah? Zouham leh Zoulate gildan leh thuhdan pen leinuoi a suongmantam kiphum gu toh kibang ahi. Mangkangte laphuosiem minthang, William Wordsworth in Lucy kichi nungah melhoi mama, van Aahshi bang a tang, ahivang a a umna mun in a zillou zieh a, a pahta ding leh ama va dei ding mi umlou, (a kiphuol zieh in) luidung suongpi nuoi a um suongpan toh a gente bang in; Zouham leh Zoulate zong eiten a manphatna i muphahlou a de-aw maw! Manipur kumpin tan (Class) 5 chieng ah Singtangmiten amau lai chiet in sanginn ah lai zil thei ding uh chi napi a, eiten laibu zil ding i neilou zieh un i tawi thei sih uhi. Tuaban ah tan sawm ah zong tawi ding phal nalai uhi. Eiten bang laibu tawi ding? Sanginn ah i sangnaupangten koi laibu pen a simta ding uoi? I Zou Sangshieten bang lai a hilta ding uoi?
Zou tangval, Zou tangval,
Where have you been?
I have been to Lamka to drink Sekmai,
Zou tangval, Zou tangval,
What have you done?
I frighten my parents in the kitchen.
(With apology to the unknown author of Pussy Cat)
2. Zouham hausat dan:
Leitung pumpi a kizang English ngel sang in zong Zouham a hausazaw hi. Zouham a um tampi English ah a um sih hi. Lungthah chieng a kitompi tah ham zong a nei sih uhi. Awsie zong a nei sih uhi. Gentenan-Thalkin, sashi, dawngchie chite English in a kiletkhe theisih hi. Zouham a ‘Sashi inlen, thalkin ngilngel bou aw’ kichi English a let din M. A. double English a First Class khat manlei, a khosanel in a hum ngeingei ding hi. English-ten zong a nei sam uhi. Hinanleh Zouham a phazou sih. A neisun uh ‘shit, fucking’ chite lel ahi. Ka neulai in ka khuo uah, Khienglam tangval sepai suti khat in zu ang kham a, tulai ham a phutani i chite uh sap ham in a bawl a -faking, faking (fucking) achi den keei sam hi. A lena tahtah a theilou vang in, Japan gallaitan ka khuo ua English sepaite na um ahizieh un ham hoilou ahi chipen a thei hi. English-ten bastard kichi khat zong hamsie a nei phuat uhi. Ei ngaidan mawh in, English pen mi zautat ahi ua, bastard chite bang in zong vangai khollou ding in i gingta uh ahi maithei. Ahin a lungthah chieng un mi housietnan a zang vanglah uhi. Bastard pen Zawlta china ahi. Mi, amel puoh dan leh gamtat, a ham dan toh etkop in, Zouham toh mi a kihousie thei a, kipahna ding zong a kigen thei hi. English-ten a nei vawtsih uhi. Lelaw, geigoi, ngengngong, valong, hiauhuau, ziamzuam, lihleh, vetvawt chite leh adg. tampi English-ten a nei vawtsih uhi.
3. Zou Ham Kibangkimlou:
Ham mawngmawng a mun leh a gam zil in a kipai leh kibelap ahisihleh kiheng chite a um thei hi. Zou sung ah zong gen ching sih nanlezong Haidawi ham, Khuongnung ham, Thangkhal ham, chite a um nilnel hi. I tenna khominte ahi hi. I suichet tahtahleh, Zouham dihtahpen khu Haidawi ham khu ahi. Bangdia khuo khat a ham tuom pieng thei e? Nidanglai in khuo khat leh kho khat kikawmna a hamsa a, tulai bang a gari leh lampi zong umlou ahi. Gal leh sa hat zieh in zong khat leh khat a kikawm theisih uhi. Hun sawtpi kikawmlou a, a um chieng un, a khuo a khuo ah ham sawikainate pieng ahilel hi. Tuate ham tuom tuom ahisih hi. Ham pen khosung tangval kiphasah khat apat in zong a pieng thei hi. Nupi hamkhiel ahiei, mi simmawpen khat hamna khat zong, chiemmui thu’n a kizang a, a tawp ah ham piching a suoh thei hi. Kum 1955 vel in ka khuo uah, Kawlgam galkap suti khat in, kisailou chi khat leh bullou chi khat ang pawlut hi. Nungah leh tangvalten kiphatsahna’n a kizang a, a tawp ah khuo kimvel a miten zong a zangta ua, Singngat tang ah a kizang denta hi. Tuachima bang in, Tangpijawl khuo ah 1965 vel in ngaivadoisih kichi ang kithang hi. Nupi hamkhiel khat a kipan lel ahi. Nungah leh tangvalte’n chiemmuina’n a zang ua, ngaivadoisih, ngairoisih chipou in a lumlet ua, a tawp ah ngaisih chi hita, amanna ding muntah a i mankhahleh ham kilawm khat a suohta veve hi. Ham kiphuohthute aman ding mawngma ahi. Tumalam a Tonglon leh Behiang khotung vel a kizang ham khenkhatte geigui, kitei-aw chite zong tun mangta hi.
4. Zouham a ngai mama hi:
Zouham pen ham ngai mama khat, ham kilawm leh tampi kilawmtah a gen theina ham ahi. Zouham dihtah a thu kigen in mi lungtang zong a bun hi. Kum 1982 in ni khat Moreh leh Tamu kikal mun khat ah ka na khawl a, Tami nungah thum Moreh a pan a hing kile, kei khawlna geitah ah ang khawl ua, Zouham chia set in ang kihou ua, a seu sung ua a vanpuohte uh a vel ua, a nui va-ngiam ua, nungahte melhoi kasah zieh hi tuomlou in a Zouham pen uh nal ka sa mama hi. Kei zong hing theisam uleh chin a min uh ka dong a, a lamkainu uh min Ngenge ahi achi ua, Tamu a um ka hi uh zong a chi uhi. ‘Kei tanchin hing dongta uleh bang ka chi dawn tadeh aw’ chia ka ngaisut lai in a ding uh a, bangma lah ang dong nawn tuomsih ua, zum sim melpuo’n ang peisanta uhi.
5. Zoulate:
Zouham a hausat bangma in Zoulate zong na gil in thuh mama hi. I khangthu uh, i pu-le-pate uh bangchi bang mi a na hi uoimah chi zong a laphuote uh i sah chieng in i theithei uhi.
Gentenana
- Ka pien ma a mi singta aw, apieng lah mi umlou e.
b - Luntawi khang tembang kile ing, Tung chieng vangkhuo
sat ing e.
Ala suichien detdet lechin, Khul ah i na teng ua, Khul a kipatin tunggam i nasat uh chi a kilang hi. A zung nua-et lechin Ka pienma a mi singta aw, a pieng lah mi umlou e khu ka pienmain koima a pieng sih a china ahi. Zou kichite khu mibul i hi uh chi a kimuchienta hi.
Sannemla, Zoulate sung ah a ngaipen ahi. Koikoi in sataleh zong Zouham na mangte khu sannemla neitu leh a kiphuonate ahi uh chi a kilang hi. Kum 1957-58 Zangkong Zou Sangnaupang Pawlpi Magazine Tedim ham a kigiel khat ah lalui, ka neulai a ka zahsa khat dihloutah in ang kigiel a, a la ahileh -
a - Thangnem nuoi a huisi dam lang, Khattang tutkhawl lung nei zuongsah ei laizang chie
b - Lung nei zuongsah eimaw, theilou singta ummuong guol tuomsam aw kawilaizang........
chi ahi. Nuom ka sa mama a, a phuopa zong lungdam mama din ka gingta hi. A tung a toh kikelkivawt magazine khat ka na simkha leuleu hi. Siamsin Pawlpi Annual Magazine - 1969 ahi. A heading ah Khanglui Late akichi a, la tampi a phuotute phuoh bangtalou in original a pat deikaina a um hi.
Gentenan -
a - Tun simthu lou vaimang simthun, Doulai kullu ding aw zuong nang e.
b - Kei aw zuong nang, nasing nuoi ah, Limlien gam mawngsing aw ong sel aw. Aphuotun limlien gam mawngsing aw ei sel aw a chi hinapin ong sel aw a chita hi. Khum bangma in -
a - Tu a gammawng, sing bang kikawi, zing chieng sambang khenta ding aw e.
b - Zing chieng sambang khenta ding aw e, muol chin sang pan don leng ding e, don leng ding aw e .....
chi hinnapin tulvum sang pan donleng ding aw e chin adeikaita zel hi. A kiphuo bang a kigiel nawnlou ahizieh in a la pen, la ngai mama hinapi a dauta hi. Ka ngaisut pha kia a, hun tomkhat zou in kei-le-kei ka kisiemmawtan hi. A gielpan hasatah a, a suinua a ang geldoh ahia, a thei bang a a gel ahi chi ka pom hi. Zouham taluo a sahman a a hen ahi zong ka gingta sih. Kei-le-kei ka kisiemtansahna a hileh a neitu, a zuntu leh a kemtu dia guotte Zou kichiten sannemla pen zun zoulou, kem zoulou ahiman a, a dihtah a kigiel theilou in ka theita hi. Zoulate ah laham a tuom in a um hi. English leh ham dangte ah laham a umsih chi thei ahi. Laham toh la kisa in, lungtang a bundeu hi. English ngel hou bangma a umsih hi. Kang ngai hi chileh I love you a chilel hi. Zouhamin chilei mubang hing ngai ing ahei i chi ua, a thuhzaw hi. Selung zuong e chibang English in gen hasapi ahi. Pasian la Sienmang i chi ua, Mangkangten God achi ua, ahenna ding kan laham a umsih hi. Eiten kamteng a i gen ngamloute la in i gen uhi. Kingai thu hi in, kimuda thu hi in, bang thu bang thu hitaleh, agen sangin la a gente in lungtang abunzaw hi. Ni khat Nu Chingnu amatang in lou ana hou hi. Pa Thangpu gamvah lai Nu Chingnute lou ah ang suohkha hi. Pa Thangpun gal apat a galmu hi. A nungah-tangval lai ua ana kingaikha ahi uhi. Pa Thangpu nu-le-paten a neitanu toh ana kitensah utna lam ua Nu Ching toh akhen uh ahi. Ta-le-nau nei zou tuoh ahita uhi. Lawmlui leh lamlui kihai theilou hi ding hiven, Pa Thangpu in alou gallang pan in Khutkawi mut in ahanta hi. Nu Chingnun zong la khat aphuo pai a -
1 - Banzal semkawi, ngai na tuongluon, na lenlai lah abanga ngai aw.
b - Lenlai loubuong, loubang tulkuon, ei donda taw; nabou e ngai aw.
Achikhum hiau a, Pa Thangpu din gen ding abeita a, tulaia banga heartfail um hileh Pa Thangpu banga chide - aw?